صنایع دستی آبگینه

آبگینه هنر شیشه گری یکی از قدیمی ترین هنر های ایران است که قدمتی چند هزار ساله دارد. ایرانیان کهن در گذشته، برای تزئین پنجره ها و یا تولید وسایل زندگی از شیشه های رنگی گوناگون استفاده می کردند که به آن آبگینه میگفتند. در واقع این هنر آراستن اشیا، به وسیله شیشه و خرده شیشه است و جز هنرهای اصیل ایرانی به شمارمی آید. با توجه به آنچه گفته شد، آبگینه شیشه‌گری به روش سنتی است که در آن با دمیدن هوا به مواد مذاب، شیشه به حالتی در می آید که بی شباهت به یک اثر هنری نیست. همین محصول در طی زمان های مختلف مورد استفاده بسیاری از مردم قرار گرفته و متقاضیان زیادی دارد.

تاریخچه

قدیمی ترین شیشه پیدا شده در ایران، به دو هزار سال پیش از میلاد مسیح برمیگردد. درآن زمان، وسایلی مانند النگو ،عطردان، کاسه و چند وسیله دیگر را با این روش تولید میکردند. برخی از آثار شیشه ای نیز در مارلیک شوش رویت شده که نشان از قدمت صنعت ساخت شیشه در ایران دارد. به طور مثال ارستوفانيس نویسنده نامدار یونانی در یکی از نمایشنامه های خود به زیبایی جام های بلورین هخامنشی اشاره کرده است. بعدها یافته های باستانشناسی اطراف تخت جمشید، گفته های او را تایید کرد. بعد از اسلام، این هنر از اهمیت بیشتری برخوردار شد. در آن هنگام، به جز تغییر شکل و ظاهر شیشه، طرح های اسلیمی و خطاطی های مذهبی بر روی شیشه متداول شده بود. محصولات بدست آمده از این هنر نیز، برای آراستن مکان های مذهبی مورد استفاده قرار گرفت. هنر آبگینه در دوران تیموری و صفوی به اوج خود رسید و در اواخر دوران قاجار با روی کار آمدن محصولات صنعتی بازار خود را از دست داد.

روش های تولید

آیینه‌کاری، نقاشی روی شیشه، ویترای، معرق شیشه، تراش شیشه و غیره از شاخه‌های هنر آبگینه است. این هنر به طور کلی به سه روش تولید می شود که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.

1. روش فوتی آزاد: در این روش بعد از ذوب کردن سیلیس متصل به لوله دم، شیشه‌گر در آن فوت می‌کند تا حبابی داخل شیشه پدید بیاید و شکل آن را با ابزارهای دیگر و دمیدن دوباره تغییر دهد.

2.روش فوتی قالبی: در این روش بعد از ذوب کردن شیشه آن را همراه با لوله دم داخل قالب قرار می‌دهند و با دمیدن درون شیشه آن را به شکل قالب در می‌آورند.

رنگهای شیشه

مهمترین ویژگی هنر آبگینه ساخت محصولات با شیشه های رنگی است. تولید شیشه های رنگی در ساخت آن ترفند های خاصی دارد. مثلا برای رنگ دادن شیشه ها از پودر اکسید فلزها استفاده می‌شود. این اکسیدها باید به اندازه کافی با شیشه مذاب اولیه مخلوط شوند تا محصول بدست آمده از کیفیت بالایی برخوردار باشد. در ادامه با برخی از اکسیدهای فلزها و رنگ‌هایی که به شیشه می‌دهند آشنا می‌شویم:

۱. رنگ سبز: ترکیب پودر آهن و بی‌کرمات به وجود آورنده این رنگ است.

۲. رنگ آبی: از اکسید کبالت برای ایجاد رنگ آبی لاجوردی در هنر شیشه گری استفاده می‌شود.

۳. رنگ قرمز: سلنیوم یا اکسید مس باعث این رنگ زیبا در شیشه می‌شود.

۴. بنفش: رنگ بنفش با اضافه کردن ترکیب بی‌اکسید منگنز و کبالت در شیشه‌ها به وجود می‌آید.

۵. قهوه‌ای: برای ایجاد رنگ قهوه‌ای باید پیریت، گوگرد و زغال چوب را استفاد کرد.

محصولات

به طور کلی محصولات حاصل از شیشه گری، شامل محصولات زیادی است که مصارف گوناگونی دارد. برخی از تولیداتی که در هنر شیشه گری یا آبگینه ساخته می‌شوند عبارت‌اند از شیشه بارفتن، شیشه‌های دو پوست و سه پوست، شیشه آبگر، شیشه مات، شیشه نقش‌دار، شیشه تلفیقی با فلز و شیشه تراش‌دار. انواع محصولات خانگی معمولی (بشقاب، دیس ، گلدان و …)، شیشه‌های نشکن، کریستال، بطری و محصولات صنعتی مانند الیاف شیشه‌ای، در و پنجره، لوازم آزمایشگاهی و غیره. ساخت هرکدام از این محصولات بر اساس نوع کاربرد روش های مخصوص به خود را دارد.نوعی از شیشه گری نیز منجر به تولید ظروف آبگینه میشود.

انواع صنایع دستی آبگینه

همانطور که گفته شد،ظروف صنایع دستی آبگینه جز زیبا ترین صنایع دستی ایران به شمار می آید. با توجه به متقاضیان زیادی که این محصولات دارند؛ تولید کننده های این صنعت از فروش محصولاتشان سالانه سود خوبی بدست می آورند. در طرح‌ها و نقش‌های آبگینه های تولید شده نیز گوناگون و متنوع است. به طوری که شما با توجه به سلیقه و نیازتان می‌توانید اقدام به خرید ظروف مورد علاقه و نیاز خود نمایید. در واقع با تزئین خانه محل کار یا مکان های دیگر به وسیله ظروف آبگینه، میتوانید جلوه خاص یا منحصر به فردی به آن مکان بدهید. در ادامه به معرفی تعدادی از ظروف تهیه‌شده به‌وسیله این هنر خواهیم پرداخت.

بطری

این محصول برای نگهداری آب است. برخی نیز از این بطری های رنگی به عنوان گلدان برای نگهداری گل استفاده میکنند.

پارچ

پارچ های رنگین آبگینه از دیر باز جز ظروف اصلی آشپزخانه به شمار می آید. هنوز هم بسیاری از مردم برای نگهداری مایعات بخصوص نوشیدنی سنتی دوغ،از این نوع پارچ استفاده می کنند.در واقع استفاده از این پارچ بر سر میز غذا میز شما را منحصر به فرد خواهد کرد.

برای کسانی که میخواهند سرویس غذا خوری یکسانی داشته باشند، ست پارچ و لیوان آبگینه میتواند بهترین گزینه باشد.

ست لیوان شربت‌خوری

نوشیدن شربت خنک در لیوان‌های زیبا آبگینه لذتی دو چندان به شما خواهد داد برای همین بسیاری از مردم از این لیوان های شربت خوری برای پذیرایی مهمان خود استفاده میکنند.

امروزه هنر آبگینه در شهرهایی مانند تهران، اصفهان، میمند، قمصر وجود دارد. هنوز هم صنعتگران و هنرمندان ایرانی با هنر دست خود به خلق آبگینه های خاص میپردازند که چشم هر بیننده را نوازش خواهد کرد. هدف برخی از ساخت این محصولات نیز صادرات صنایع دستی ایران است. به هر حال میتوان گفت محصولات آبگینه متقاضیان زیادی داشته و از اهمیت زیادی نیز برخوردار است.