صنایع دستی حصیری

خلق اشیای مختلف از طریق بافتن لیف های گیاهی، با ساده ترین ابزار ها و در هنرمندانه ترین شکل ممکن را صنایع دستی حصیری می گویند. صنعتی که در انواع گوناگون، هم در شمال کشور و هم در جنوب کشور  وجود داشته و طرفدارن زیادی نیز دارد. به نظر می رسد  قدمت ساخت وسایل حصیری از طریق الیاف گیاهی، حتی از صنعت نساجی هم بیشتر باشد. سالیان دراز است که مردم  با ساخت وسایل حصیریف بسیاری از نیاز های خود را برطرف میکنند. اما امروزه بیشتر وسایلی که به صورت حصیر ساخته می شود، یا جنبه تزئینی داشته و یا جز صنایع دستی مهم ایران برای صادرات محسوب می شود.

ناگفته نماند که  هنر حصیر بافی، غیر از ایران در  کشورهایی مانند چین اندونزی ژاپن و چند کشور دیگر نیز وجود دارد  وجز صنایع دستی مهم آن کشور محسوب میشود.

 حصیر بافی در ایران

به طور کلی  در هر منطقه ای که دارای نخل خرما، ساقه گندم، نی و ترکه های نرم باشد، محصولات حصیری تولید  می شود. بنابراین شمال و جنوب ایران، اصلی ترین زادگاه صنایع حصیری محصوب میشود. شهر هایی مانند خوزستان، هرمزگان، خراسان و گیلان و مازندران از جمله این شهر ها به حساب می آیند؛ اگر چه به طور کلی حصیر بافی در شمال ایران و جنوب ایران تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند.

حصیر بافی در شمال ایران

در حصیر بافی شمال ایران، از گیاهانی مانند سوف، گالی و کنف استفاده میکنند. که عمدتا در مرداب ها  بوده و یا از ساقه برنج گرفته می شود.

 سبد نان حصیری، زنبیل خرید حصیری، سبد میوه حصیری، زیرانداز حصیری، لوازم تزیینی و لوازم آشپزخانه از جمله  محصولات  تولید شده در شمال ایران می باشد.

حصیر بافی در جنوب ایران

در جنوب ایران بخصوص در سیستان،  هنر حصیربافی به نام های بوریا بافی و پرده بافی مشهور است.  عمده مواد اولیه حصیر در جنوب ایران  برگ درختان نخل و نی های باتلاقی است که به وفور در آن منطقه دیده می شود.

کپوبافی

مهمترین  وسیله تولید شده به وسیله حصیر در جنوب ایران کپو نام دارد.

که  زادگاه آن بیشتر در منطقه خوزستان است. در این منطقه به هر چیزی که به صورت چمباتمه و کروی شکل قرار گرفته باشد، کپو می گویند. 

این هنر نیز چون برهمین اساس تولید میشود، کپوبافی نام دارد. در واقع محصولات کپو از پیچیده شدن برگ های خرما به دور نی های مرداب به وجود می آیند؛ که به شکل فتیله ای بافته شده و در مدل های مختلف کنار هم قرار می گیرند. تابیدن این برگ ها به دور نی باعث انعطاف محصول شده و برهمین اساس تولید محصولات کپو راحت تر است و تنوع زیادی دارد.

دهستان شهیون در شمال دزفول و روستای پامنار از توابع این دهستان به دلیل نخلستان های زیادی که دارند منبع اصلی این نوع از حصیر بافی محسوب میشوند.  همچنین  با توجه به نقوش آجری و خشت های قدیمی خانه های دزفول که اصلی ترین طراحی معماری آن را تشکیل می دهد، نقوش کپو نیز بیشتر به صورت لوزی، نیم لوزی سه پر، چهار پر و پنج پر بوده و تداعی کننده منطقه ایست که در آن خلق شده است.

ک‍پ‍و های تولید شده، م‍‍ع‍م‍ولا ب‍ه‌ ش‍ک‍ل‌ س‍ب‍د‌ه‍‍ا‌ی‌ در د‌ار و ب‍دون‌ در و یا  به شکل سینی در رنگهای مختلف تولید می شود. از کاربردهای این محصول میتوان به جای نان جای لوازم خیاطی  و نگهدارنده خمیر اشاره کرد. با این وجود بسیاری از خریداران کپو، صرفا برای تزئین و یا به عنوان سوغات این محصول را خریداری میکنند.

ویژگی های کپو مرغوب

به طور کلی کپو ها از نظر نوع بافت، سنجیده میشوند. به گونه ای که اگر کپو ها با حصیر های معمولی و یا حصیر هایی با ضخامت متوسط تولید شده باشند، جز دسته کپو های مرغوب به شمار نمی آیند.  بنابراین هرچه کپو ظریف تر و با نظم بهتری ساخته شود، ارزش بیشتری دارد. حتی می تواند غیر از مصارف گفته شده،  برای تزیین دکوراسیون خانه با عنوان آباژور و یا  جعبه های نگهدارنده مورد استفاده قرار گیرد.

چطور از کپو نگهداری کنیم

 بزرگترین دشمن کپو، خیس شدن و نم کشیدن آن است. بنابراین، بهتر است محصولات کپو را از فضای نمناک و یا خیس دور کنیم و برای تمیز کردنشان از دستمال مرطوب استفاده کنیم.

داز بافی

اگر سری به حصیر بافی در منطقه چابهار بزنید،  با هنر  داز بافی آشنا خواهید شد .این هنر یکی از پرطرفدارترین محصولات حصیری است که مهمترین سوغات چابهار نیز به حساب می آید. درخت داز، درختی است که در منطقه چابهار می روید. برگ درخت داز که نوعی درخت خرمای وحشی است،  از دوام  بالایی برخوردار است. برای همین از آن در بافتن محصولات حصیری استفاده می کنند. بر اساس آنچه گفته شد، نوع حصیر هایی که در چابهار بافته می شود، با حصیر های سایر نقاط ایران متفاوت است. چرا که در چابهار از برگ درخت داز برای ساخت انواع سبد، صندل، باد بزن و پشتی استفاده میکنند.

نگهداری از حصیر.

حصیر های شمالی با حصیر های جنوبی کاملا متفاوت است و روش های گوناگونی دارد که در ادامه به برخی از از این روش ها اشاره خواهیم کرد.

نگهداری از حصیر های شمالی:

چون ظروف حصیری  شمال بافت نرم تری دارند سعی کنید هرگز آنها را خیس یا مرطوب نگه ندارید.

اگر تصمیم به تمیز کردن حصیر دارید از محلول آب و نمک و یک برس نرم استفاده کنید.

ظروف حصیری شمال را خیس و مرطوب نگه ندارید.

بعد از تمیز کردن حصیر اجازه دهید محصول به طور کامل خشک شود. برای این کار می توانید از سشوار استفاده کنید.

نگهداری از محصولات حصیری جنوب

محصولات حصیری جنوب بافت محکم تری دارند. برای همین اگر تصمیم به تمیز کردن محصول دارید می توانید کل محصول را در محلول غلیظ آب و نمک یا آب و صابون قرار دهید.

بعد از تمیز شدن میتوانید محصول را با دستمال نرم پاک کنید و بگذارید تا در دمای اتاق خشک شود.

 توجه داشته باشید که کثیفی برای مدت زیاد روی حصیر باقی نماند هرچه حصیر آلوده تر باشد پاک کردن آن هم سخت تر خواهد بود.