سفالگری

ابتدا می خواهم شما را با تعریف سفال و سفالگری آشنا کنم: به اشیا ساخته شده از گل پخته شده سفال و به کسی که هنر ساخت سفال را دارد سفالگر گویند.

چون مواد اولیه سفال آب و خاک و آتش است انسان ها از گذشته با این صنعت آشنا بودند و خانه های گلی قدیمی نشانگر قدمت این هنر است.

تاریخچه سفالگری در ایران

جالب است بدانید که برخی از باستان شناسان آغاز سفالگری را از ایران می دانند و علت آن کشف سفالینه هایی مربوط به هشت هزار سال پیش در ایران است.

پیشرفت در این صنعت با روی کار آمدن سلسله هخامنشی شروع شد و از بهترین نمونه های ساخته شده در این دوره پیش از میلاد می توان به ریتون و یا تکوک اشاره کرد.

پس از آن نیز با روی کار آمدن اشکانیان این صنعت پابرجا ماند به طوری که آثار کشف شده مانند نساء و دورااروپوس نشانگر اهمیت این صنعت در این دوره تاریخی بوده است.

در دوره ساسانیان هم همانند دوره‌های پیشین این صنعت رواج بسیار زیادی داشت و کشف آثاری مانند بیشاپور، سیراف،تورنگ و تخت سلیمان نشانگرصحت این موضوع است.

جالب است بدانید در دوره ساسانیان رنگ سبز فیروزه ای و یا آبی فیروزه ای اهمیت بسیار زیادی در صنعت سفالگری داشت.

بعد از آن هم با آغاز دوران اسلامی و رواج فرهنگ ساده زیستی و پرهیز از تجملات سفالگری بسیار رونق گرفت.

سفالگری در گیلان

سفالگری همان گونه که گفته شد قدمتی دیرینه دارد و کشف آثاری در تپه مارلیک و املش این استان نشانگر این موضوع است.

نکته جالب در مورد سفالگری این است که به راحتی می‌توان از روی نقش و نگار و ظرافت آن به فرهنگ غنی و پربار سرزمین عزیزمان ایران پی برد.

سفالگری نیز از دست هنرهای دستی و پر تلاش و پر زحمت است و برای ساخت حتی سفالی ساده نیز باید تلاش بسیار زیادی کرد.

در گیلان زنان معمولاً بیشتر از مردان به سفالگری می‌پردازد و مردان به تهیه گل که جزو مواد اولیه در سفالگری است میپردازند.

در استان گیلان روستاهای بسیاری در این صنعت فعالیت می‌کند از جمله این روزها می توان به جیرده ،خمیر محله ماچیان ،سیاهکل ، املش ،رودسر و لارسر درصومعه اشاره کرد.

محصولات سفالی استان گیلان

به طور کلی محصولات سفالی در گیلان به دو دسته تقسیم می‌شود که تحت عناوین محصولات روزانه و تزئینی نامگذاری شده اند.

محصولات روزانه:محصولاتی از سفال که کاربردی در زندگی روزانه دارند مانند: گمج ،ساج ،نمکیار ،نیهه ،منقل ،ظروف سفالی ،لیوان ،نمکدان اشاره کرد.

محصولات تزیینی:محصولاتی که که کاربرد زینتی و تزئینی دارند مانند: گلدان ها ،جاآینه ای و قاب ها.

حال می خواهیم به معرفی محصولات سفالی روزانه بپردازیم.

گمج: گمج یکی از معروف ترین ظروف سفالی در صنایع سفال گری است و در دو نوع به فروش می‌رسد خام و لعاب دار.

گمج ظرفی است درب دار که برای پخت و پز از آن استفاده می‌شود جالب است بدانید که گمج زمان پخت مواد غذایی را بالا می برد و همین باعث بالا رفتن کیفیت و طعم غذا می شود.

گمج ها را در سه سایز یک مرغی کوچک دو مرغی متوسط و سه مرغی بزرگ می سازند.

ساج: ساج یکی دیگر از محصولات مهم در صنعت سفالگری است محصولی که از آن برای پخت نان های محلی استفاده می شود.

نمکیار: نمکی ها یکی از پر کاربرد ترین محصولات در صنعت سفالگری محسوب می‌شود و برای سابیدن انواع مغزها و سبزی ها مورد استفاده قرار می گیرد همچنین دارای سنگ مخصوص بنای مشت سنگ است که عمل سابیدن به واسطه آن سنگ صورت می گیرد.

نیهه: ظروف سفالی بزرگی است که برای درست کردن دوغ محلی از آن استفاده می شود

اساتید سفالگری استان گیلان

از اساتید خبره در صنعت سفالگری استان گیلان می توان به آقای محمود شکری در روستای لکنادان سیاهکل که با ۸۴ سال سن هنوز هم با هنر دست خود سفالهای زیبا می سازد و یا خانم عطیه روشنفکر در روستای جیرده شفت با تلاش خود باعث خلق ظروف سفالی زیبا شدند اشاره کرد.

به گفته هر دو استاد از سن ۸ سالگی مشغول به سفالگری بودند و سفالگری را از خانواده خود یاد گرفتند.

جالب است بدانید خانم روشنفکر آثارش را به کشورهای دیگر نظیر آلمان ،آمریکا و فرانسه صادر می کند که طبق آمار پارسال حدود ۲۰۰ قابلمه سفالی به این کشورها ارسال شد.

مراحل و تجهیزات ساخت سفال

ساخت یک محصول سفالی را می توان در سه مرحله تقسیم نمود.

اول مرحله آماده کردن مواد اولیه ،دوم شکل‌های بدنه و تولید محصول و سوم پخته فراورده سفالی که هر کدام از این مراحل ابزار و تجهیزات خاص خود را دارد که به آنها می پردازیم.

وسایل مورد نیاز مرحله اول:سنگ شکن ،آسیاب ،الک و ورزدهنده ها

وسایل مورد نیاز مرحله دوم:چرخ سفالگری ،ماشین ریخته گری ،ابزار تراش دهنده ،ابزار برداشت گل و کنده کاری روی بدنه ،ابزارهای شکل دهنده و قالب ها.

حال به معرفی مهم ترین ابزار یعنی چرخ سفالگری میپردازیم

چرخ سفالگری: چرخ سفالگری به طوری ساخته شده است که به وسیله یک اهرم میان قسمت بالا و پایین آن حرکات چرخشی قسمت پایین را به بالا نیز منتقل می‌کند.

با این کار سرعت تولید ظروف سفالی بیشتر می شود . این دستگاه دارای ابعاد مختلف می باشد که هر کدام از آنها متناسب با نوع کار سفالگر می باشد.

سفالگری گیلان