صنایع دستی نمدی

 ترکیب پشم گوسفند، زرده تخم مرغ و صابون، پارچه مقاوم و خاصی به اسم نمد را تولید میکند که طرفداران زیادی دارد. همانطور که می دانید نمدمالی یکی از قدیمی ترین روش های تولید زیر اندازها، پارچه ها و محصولات کاربردی دیگر در ایران است. در این مقاله قصد داریم درباره صنایع دستی نمدی بیشتر با هم صحبت کنیم.

تاریخچه صنایع دستی نمدی

به نظر میرسد، نمد در ایران قدمت هزار ساله دارد. شواهد تاریخی نشان میدهد که در ایران باستان برای درمان درد های کمر یا درد زانو از نمدهایی که با پشم گوسفند و شتر تولید شده بود استفاده می کردند. همچنین نمد در برخی روستا ها مهمترین پارچه برای تولید لباس محسوب می شد. اما بعد ها که تنوع پارچه ها بیشتر شد و دنیا به سمت صنعتی شدن رفت، هنر نمد بافی تنها به عنوان یک هنر خاص در تولید صنایع دستی نمدی و یا برای مصارف صنعتی مورد استفاده قرار گرفت. اگرچه شغل نمدمالی همچنان در برخی روستاها وجود داشته و برخی عشایر نیز از این روش امرار معاش می کنند.

تولید زیرانداز، کیسه‌خواب، انواع کلاه‌ها، جلیقه، کمربند، فرجی چوپان و زین اسب از جمله محصولات نمدی است که از گذشته تا امروز رواج دارد.

 پارچه نمدی چطور درست می شود

مهمترین ویژگی تولید پارچه نمدی این است که در ساخت آن از عمل بافتن و ریسیدن پشم استفاده نمی شود به جای آن ،پشم های گوسفند را بعد از رطوبت دهی می بندند و به وسیله ضربه های متوالی استحکام می بخشند . بنابراین دو خاصیت پوسته‌ پوسته‌شدن و جعد یابی پشم باعث می شود فشار، حرارت و رطوبت، روی آن تاثیر گذاشته و درهم تنیده شود.

برای درست کردن نمد های طرح دار نیز از پشم های رنگ شده استفاده می کنند. بدین صورت که ابتدا پشم های رنگ شده را بر اساس طرح، روی یک پارچه می چینند و بعد تمام آن را با پشم حلاجی شده می پوشانند. در نهایت، پارچه کرباس را دور آن پیچیده، آن را داخل آب جوش ریخته و به سطح آن ضربه میزنند تا حسابی فشرده شود .

 نمد مالی

نمد مالی کردن، فن و آموزش مخصوص به خود را می خواهد و از روش های خاصی پیروی می کند. مثلا در برخی از نقاط ایران برای بهتر تنیده شدن پشم گوسفند به آن کتیرا می زنند و یا در برخی شهر ها از صابون یا مایع ظرفشویی کاستفاده می کنند. چرا که به نظر می رسد محیط قلیایی باعث می شود تا پشم ها بهتر به هم گره بخورند. اما به طور کلی نمدمالی یک شغل آبا و اجدادی است که در بسیاری از شهر ها هنوز هم رواج داردو

کاربرد نمد در دنیای امروز

امروزه اگرچه همچنان از نمد برای دوخت برخی لباس های خاص استفاده می شود. اما به علت خاصیت الاستیته و عایق بندی نمد از این محصول در بسیاری از صنایع از جمله صنایع برقی(به عنوان عایق الکتریکی) و ماشینی (لرزش گیری و ضد اصطکاک) نیز کاربرد دارد. با این وجود مهمترین بخش استفاده از نمد، مربوط به صنایع دستی، دکوراسیون و پوشاک است.

یکی دیگر از مصرف پارچه های نمدی، در تولید عروسک ها، جاسوئیچی و محصولات دکوراتیو و تزئینی است. این محصولات از جمله پرطرفدارترین محصولات نمدی به شمار می آید. به طوریکه بسیاری از این هنر به عنوان یک شغل خانگی استفاده کرده و به وسیله آن امرار معاش می کنند.

از دیگر محصولات نمدی نیز می توان به  فرش و زیراندازهای نمدی تشک‌های طبی نمدی یک و دو نفره، کیف نمدی، لباس محلی نمدی کفش و کیف نمدی عرق‌گیر زین اسب نمدی، زانوبند، کمربند و مچ‌بند نمدی  پشتی نمدی اشاره کرد.

خواص نمد

از مهمترین ویژگی های پارچه نمدی می توان به خاصیت ارتجاعی مناسب، مقاومت شیمیایی بالا و سازگاری آن با محیط زیست اشاره کرد.

براساس همین خواص، نمد ها کاربرد فراوانی دارند. مثلا نمد خیس می تواند عایق بسیار خوبی بوده و حتی خاصیت ضد ضربه داشته باشد. همچنین نمد می تواند در تابستان به عنوان خنک کننده(در صورت مرطوب بودن) و در زمستان مانند یک عایق گرم عمل کند.

اگر از کفش های نمدی استفاده کرده باشید، متوجه خواهید شد که پاهای شما در این نوع کفش ها هرگز بوی بد نخواهد گرفت. از خواص دیگر پارچه نمدی نیز می توان به ضد اشعه بودن آن اشاره کرد. به گونه ای که دستگاه فلزیاب نمی تواند فلزاتی که  دور آن نمد  پیچیده شده، شناسایی کند.

در نهایت‏، اگرچه از نظر علمی ثابت نشده، اما بسیاری از مردم اعتقاد دارند که نمد می تواند برای کمر درد و زانو درد گزینه مناسبی باشد.

مرکز صنایع دستی ایران کجاست

هرچند امروزه بسیاری از شهر های ایران به این هنر می پردازند؛ اما صنایع دستی نمدی در استان های کرمانشاه، خراسان و سمنان بیشتر دیده می شود. همچنین شهرهای سبزوار، قوچان، چهارمحال و بختیاری، بندر ترکمن، سمنان، گنبد کاووس، رامسر، کلاردشت، نیز ازجمله شهر های تولید کننده نمد است.

 تفاوت نمد صنعتی و سنتی

 به دلیل اینکه نمدهای سنتی با دست ساخته می شوند، ظرافت بیشتری داشته و بیشتر برای تزئین تولید محصولات دکوراتیو، پوشاک و صنایع دستی مورد استفاده قرار میگیرد. اما نمد های صنعتی از نظر ضخامت کاملا با نمد های سنتی متفاوت بوده و در تولید آن اثری از ظرافت وجود ندارد. برای همین از این نمد ها به عنوان عایق حرارتی و الکتریکی و به عنوان فیلتر گازها و یا به عنوان لرزشگیر یا عایق صوتی  استفاده می کنند.

خصوصیات یک نمد مرغوب

قوام نمد از مهمترین ویژگی آن است. یک نمد خوب، نه زیاد نرم و نه زیاد سفت است بلکه انعطاف آن تا اندازه ایست که لوله شود.  همچنین نمد مرغوب بعد از شستشو به حالت اولیه برمیگردد و رطوبت نمی تواند آن را از بین ببرد. به گفته کارشناسان، پارچه های نمدی عمری بیش از سی سال دارند. بنابراین  نمد مرغوب به مرور زمان، خاصیت خود را از دست نداده و هرچه بیشتر کار کند جلوه بیشتری پیدا  خواهد کرد.

صنایع دستی نمدی درایران اگرچه به شکل سنتی کمتر رواج دارد، اما همچنان مورد استفاده قرار میگیرد. همچنین از نوع صنعتی این پارچه برای مصارفی مثل عایق بندی و مقاومت ضربه نیز استفاده می کنند. اما از همه مهمتر تولید محصولات ظریف و زیبایی است که چه در قالب وسایل دکوراتیو و یا لباس های خاص به عنوان صنایع دستی عرضه می شود. این محصولات یکی از مهمترین و پرطرفدارترین صنایع دستی ایران بوده  و حتی برخی از این تولیدات قابلیت صادرات دارد.