صنایع دستی مسی

از آنجایی که مس یکی از قدیمی ترین فلزات موجود در جهان است. هنر مسگری نیز جز هنرهای باستانی به شمار می آید. در گذشته، ظروف مسی در بین وسایل مردم، نقش پر رنگی داشت.از جمله آن میتوان به قابلمه، دیگچه، تابه، دیزی و کتری قوری، ظروف تزیینی، سماور مسی، تابلو‌های مسی و زیورآلات مسی اشاره کرد. امروزه ابزار و وسایل دیگری وارد بازار شده اند؛ بنابراین از ظروف مسی بیشتر به عنوان صنایع دستی و یا برای مصارف پزشکی استفاده میکنند. در این مقاله شما را با صنایع دستی مسی بیشتر آشنا خواهیم کرد.

روش‌های تولید محصولات مسی

 شهرهای زنجان، قزوین، اصفهان و کرمان از جمله شهر های معروف در زمینه ساخت اشیای مسی و هنر مسگری است. مس در این شهر ها به سه روش ماشینی، نیمه چکش کاری و کامل چکش کاری تولید میشود.

 پر کاربردترین و البته کم ارزش ترین روش ساخت ظروف مسی، روش ماشینی است. در این روش، ظرافت کمی وجود دارد. بنابراین از روش ماشینی بیشتر برای تولید اشیای مصرفی ( نه نفیس) استفاده میشود.

 در روش نیمه چکش کاری طرح اولیه به وسیله ماشین انجام میشود و پس از طراحی اولیه، مسگر به وسیله چکش کاری، طرح مورد نظر را بدست می آورد.

در روش کامل چکش کاری شده غیر از قالب گیری، باقی مراحل با ظرافت دستان مسگر انجام میشود. برای همین وسایلی که از این روش به وجود می آید، از ارزش و بهای بالایی برخوردار بوده و در زمره صنایع دستی های شکیل قرار میگیرد.

اهمیت ظروف مسی

طی گذشت زمان، محققان دریافتند ، خوردن و نوشیدن در ظروف مسی، برای سلامتی مفید است. به طور مثال، مس میتواند عملکرد طهال و کبد را بهبود ببخشد؛ یا به سلامت دستگاه گوارش کمک کند. همچنین ازبین بردن انسداد شریان ها و رگ های خونی، بهبود بخشیدن عملکرد مغز، سلامت استخوان ها و جلو گیری از بیماری آرتروز از دیگر تاثیرات استفاده از ظروف مسی بر بدن است. به گفته محققان مس برای رشد بدن به ویژه کودکان مفید بوده و کمک شایانی در رفع کم خونی داشته باشد.

تشخیص ظروف مسی اصل

برای تشخیص ظروف مسی واقعی، روش هایی وجود دارد که به وسیله آن می توانید ظروف اصل را از ظروف دیگر تشخیص دهید:

1. ضربه های چکش بر روی مس منظم و ردیف است.

 2. فلز قلع درون ظرف، درخشان و نمایان است.

 3.ریزه کاری های ساخت ظروف مسی به خوبی نمایان است درحالیکه در ظروف تقلبی این ریزه کاری ها وجود ندارد.

 4.  در ظروف مس واقعی از ورقه ضخیم و با کیفیت استفاده شده است.

 5. رنگ ظروف، سرخ و درخشان بوده که نشان از اصل بودن فلز مس است.

.6. اگر بر روی ظرف مس ضربه زدید و صدای بم و ضعیفی تولید شد، قطعا  ظرف مسی اصل است. ظروف تقلبی صدای بلند و تیزی ایجاد می‌کند.

مهم ترین صنایع دستی مسی که با مس ساخته می شود

صنایع دستی مسی یکی از پرطرفدارترین صنایع دستی ایران است و متقاضیان فراوانی بخصوص در میان جهانگردها دارد. این صنایع در انواع مختلفی ساخته میشود که در ادامه به برخی از آن اشاره خواهیم کرد:

صنایع دستی قلم زنی:

قلم زنی بر روی نقره، معمولا گران تمام میشود. اما روی مس میتواند به همان زبیایی با قیمت کمتر باشد. پس،  گزینه مناسب تری برای خرید محسوب شده و معمولا نظر علاقمندان به هنر قلم زنی را به خود جلب میکند. این هنر،  در شهرهای مختلف از جمله شیراز، تبریز و اصفهان به شکل حرفه ای تولید می شود.

صنایع دستی خاتم کاری:

طراحی و حکاکی اشکال هندسی مثلثی شکل یا لوزی شکل بر روی مس را خاتم کاری مسی می نامند. هنر اصیل و ماندگار ایرانی که متقاضیان زیادی دارد.

صنایع دستی میناکاری: 

یکی دیگر از صنایع دستی مسی، میناکاری بر روی ظروف مسی است. در گذشته این هنر بر روی فلز برنج انجام میشد اما امروزه به دلیلی سهولت دستیابی به مس، میناکاری مسی بیشتر در بازار وجود دارد. هنر میناکاری بر روی مس یکی از پر طرفدارترین صنایع دستی ایرانی محسوب میشود.

صنایع دستی ملیله:

وقتی اشکال هندسی اسلیمی از جنس مس کنار هم قرار گیرد ملیله به وجود می آید. جنس اشکال از مفتول‌ها مسی است و با نظم روی هم قرار میگیرد. نقش های اصیلی مانند بته جقه، گل و مرغ، غنچه های ختایی از جمله نقش های این هنر است.

مشبک کاری بر روی مس:  

در هنر مشبک کاری به وسیله ابزار مخصوص بر روی سطح مس، طرح های مشبک یا چشمه، نقش میبندد و هنر مشبک کاری را به وجود می آورد.

فیروزه کوبی روی مس:

این هنر، منجر به تولید یکی از نفیس ترین صنایع دستی ایران میشود که ارزش بالایی دارد. در هنر فیروزه کوبی، قطعات کوچک فیروزه به صورت موزاییکی روی مس قرار میگیرد. سپس از طریق وسایل مربوط به این هنر به سطح مس می چسبد.

توصیه‌هایی برای نگهداری و استفاده از صنایع دستی مسی

 ظروف مسی به دلیلی درصد بالای اکسید شدنش با اکسیژن هوا به راحتی میتواند زیبایی و درخشندگی خود را از دست بدهد. برای همین، نگهداری آن مستلزم رعایت نکاتی است که در زیر به برخی از آن اشاره خواهیم کرد:

 برای تمیز و براق کردن ظروف مسی، نصف لیمو ترش را درون نمک فرو برده و روی ظرف خود بمالید. آب داغ، شوینده‌های قوی و دارای قدرت سایندگی بالا، میتواند برای ظروف شما مضر باشد.

 برای شستشوی ظروف مسی از اسفنج‌های نرم استفاده کنید. برای اینکه ظروف مسی شما زنگ نزند، یک قلم مو را در آب پیاز فرو کرده و روی ظرف تان بمالید.

 حرارت، موجب تغییر رنگ ظروف مسی می‌شود. سرکه غلیظ دو رنگی را از بین میبرد.